Vào dịp hè, các em học sinh được nghỉ trong thời gian hè rất dễ quên mất kiến thức. Do vậy, Bài tập ôn hè Tiếng Việt lớp 5 lên lớp 6 là tài liệu vô cùng hữu ích giúp các em học sinh nắm vững kiến thức, tự củng cố và hệ thống chương trình học lớp 5 một cách khoa học, làm nền tảng tốt khi học lên chương trình lớp 6.
Bạn đang xem: Bài tập ôn hè Tiếng Việt lớp 5 lên lớp 6
Tài liệu ôn tập hè Tiếng Việt lớp 5 lên lớp 6
TỪ GHÉP VÀ TỪ LÁY
1. Từ phức:
Có 2 cách chính để tạo từ phức:
– Cách 1: Ghép những tiếng có nghĩa lại với nhau. Đó là các từ ghép.
– Cách 2: Phối hợp những tiếng có âm đầu hay vần (hoặc cả âm đầu và vần) giống nhau. Đó là các từ láy.
2. Từ ghép: Là từ do 2 hoặc nhiều tiếng có nghĩa ghép lại tạo thành nghĩa chung.
VD: tưởng nhớ, ghi nhớ, mùa xuân, vững chắc, dẻo dai, giản dị.
Từ ghép được chia thành 2 kiểu:
– Từ ghép có nghĩa tổng hợp: Là từ ghép không phân ra tiếng chính, tiếng phụ. Các tiếng bình đẳng với nhau về nghĩa. Nghĩa của từ ghép đẳng lập khái quát hơn nghĩa của các tiếng tạo nên nó.
Ví dụ: suy nghĩ, chài lưới, cây cỏ, ẩm ướt, bàn ghế, ăn ở, ăn nói, …
sách vở (sách ghép với vở tạo ra ý nghĩa tổng hợp chỉ sách và vở nói chung)
ăn uống (ăn ghép với uống không mang ý nghĩa riêng của từ ăn hoặc uống mà mang ý chỉ sự ăn uống nói chung.
– Từ ghép có nghĩa phân loại: Là từ ghép có tiếng chính và tiếng phụ bổ sung nghĩa cho tiếng chính. Tiếng chính đứng trước, tiếng phụ đứng sau. Nghĩa của từ ghép chính phụ hẹp hơn nghĩa của các tiếng tạo ra nó.
Ví dụ: xanh ngắt, xanh lơ, đỏ rực, nụ cười, nhà ăn, bà ngoại, bút chì, tàu hoả, đường sắt, sân bay, hàng không, nông sản, cà chua, máy cày, dưa hấu, cỏ gà, xấu bụng, tốt mã, lão hoá, ngay đơ, thẳng tắp, sưng vù, …
3. Từ láy: Là từ gồm 2 hay nhiều tiếng láy nhau. Các tiếng láy có thể có một phần hay toàn bộ âm thanh được lặp lại.
– Căn cứ vào bộ phận được lặp lại, người ta chia từ láy thành 3 kiểu:
+ Từ láy âm đầu:
lấp lánh, long lanh, lung linh, xôn xao, lắc lư, khúc khích…
+ Từ láy vần:
lao xao, bồn chồn, lả tả, loáng thoáng, lộp độp, lác đác …
+ Từ láy cả âm đầu và vần:
thoang thoảng, ngoan ngoãn, đo đỏ, xa xa, ba ba, su su…
– Dựa vào ý nghĩa gợi tả, còn có các loại từ láy sau:
+ Từ tượng thanh: Là từ láy mô phỏng, gợi tả âm thanh trong thực tế: Mô phỏng tiếng người, tiếng của loài vật, tiếng động,…
VD: rì rào, thì thầm, ào ào,…
+ Từ tượng hình: Là từ láy gợi tả hình ảnh, hình dáng của người, vật; gợi tả màu sắc, mùi vị.
VD: Gợi dáng dấp: lênh khênh, lè tè, tập tễnh, …
Gợi tả màu sắc: chon chót, sặc sỡ, lấp lánh,…
Gợi tả mùi vị: thoang thoảng, nồng nàn, ngào ngạt,…
Lưu ý:
– Một số từ vừa có nghĩa tượng hình, vừa có nghĩa tượng thanh, tuỳ vào văn cảnh mà ta xếp chúng vào nhóm nào.
– Từ láy thường diễn tả một số ý nghĩa sau:
+ Nghĩa tổng hợp khái quát: máy móc, mùa màng, da dẻ (giống nghĩa các từ ghép tổng hợp)
+ Nghĩa cụ thể: co ro, lò dò, khúm lúm, tập tễnh, lấp ló…
+ Diễn tả sự giảm nhẹ của tính chất (so với nghĩa của từ hay tiếng gốc).
VD: Đo đỏ < đỏ Nhè nhẹ < nhẹ
+ Diễn tả sự tăng lên, mạnh lên của tính chất:
VD: cỏn con > con sạch sành sanh > sạch
+ Diễn tả sự lặp đi lặp lại các động tác, khiến cho từ láy có giá trị gợi hình cụ thể
VD: gật gật, rung rung, cười cười nói nói, …
+ Diễn tả sự đứt đoạn, không liên tục nhưng tuần hoàn.
VD: lấp ló, lập loè, bập bùng, nhấp nhô, phập phồng,…
+ Diễn tả tính chất đạt đến mức độ chuẩn mực, không chê được.
VD: nhỏ nhắn, xinh xắn, tươi tắn, ngay ngắn, vuông vắn, tròn trặn,…
4. Cách phân biệt các từ ghép và từ láy dễ lẫn lộn:
– Nếu các tiếng trong từ có cả quan hệ về nghĩa và quan hệ về âm (âm thanh) thì ta xếp vào nhóm từ ghép.
VD: thúng mủng, tươi tốt, đi đứng, mặt mũi, phẳng lặng, mơ mộng,…
– Nếu các từ chỉ còn 1 tiếng có nghĩa, còn 1 tiếng đã mất nghĩa nhưng 2 tiếng không có quan hệ về âm thì ta xếp vào nhóm từ ghép.
VD: Xe cộ, tre pheo, gà qué, chợ búa,…
– Nếu các từ chỉ còn 1 tiếng có nghĩa, còn 1 tiếng đã mất nghĩa nhưng 2 tiếng có quan hệ về âm thì ta xếp vào nhóm từ láy.
VD: chim chóc, đất đai, tuổi tác, thịt thà, cây cối, máy móc,…
– Các từ không xác định được hình vị gốc (tiếng gốc) nhưng có quan hệ về âm thì đều xếp vào lớp từ láy.
VD: nhí nhảnh, bâng khuâng, dí dỏm, chôm chôm, thằn lằn, chích choè,…
– Các từ có một tiếng có nghĩa và một tiếng không có nghĩa nhưng các tiếng trong từ được biểu hiện trên chữ viết không có phụ âm đầu thì cũng xếp vào nhóm từ láy (láy vắng khuyết phụ âm đầu).
VD: ồn ào, ầm ĩ, ấm áp, im ắng, ao ước, yếu ớt,…
– Các từ có 1 tiếng có nghĩa và 1 tiếng không có nghĩa có phụ âm đầu được ghi bằng những con chữ khác nhau nhưng có cùng cách đọc (c/k/q ; ng/ngh ;g/gh) cũng được xếp vào nhóm từ láy.
VD: cuống quýt, cũ kĩ, ngốc nghếch, gồ ghề,…
Lưu ý: Trong thực tế, có nhiều từ ghép (gốc Hán) có hình thức ngữ âm giống từ láy, song thực tế các tiếng đều có nghĩa (VD: bình minh, cần mẫn, tham lam, bảo bối, ban bố, căn cơ, hoan hỉ, chuyên chính, chính chuyên, chân chất, chhân chính, hảo hạng, khắc khổ, thành thực,….)
BÀI TẬP TỰ LUYỆN
Bài 1. Điền các tiếng thích hợp vào chỗ trống để có:
| a) Các từ ghép – mềm …………………. – xinh…………………… – khoẻ…………………… – mong…………………. – nhớ…………………… – buồn…………………. | b) Các từ láy: – mềm…………………… – xinh…………………… – khoẻ………………….. – mong………………….. – nhớ…………………… – buồn…………………. |
Bài 2. Điền các tiếng thích hợp vào chỗ trống để có:
| a) Từ ghép tổng hợp | b) Từ ghép phân loại | c) Từ láy |
| nhỏ………..…… | nhỏ……….……. | nhỏ……………….. |
| lạnh……….……. | lạnh…….………. | lạnh…….………… |
| vui…….….…… | vui…….……….. | vui……..………… |
| xanh….……..…. | xanh……..…….. | xanh….….……… |
Bài 3. Hãy xếp các từ sau vào 3 nhóm: Thật thà, bạn bè, bạn đường, chăm chỉ, gắn bó, ngoan ngoãn, giúp đỡ, bạn học, khó khăn, học hỏi, thành thật, bao bọc, quanh co, nhỏ nhẹ.
a) Từ ghép phân loại:……………………………………………………… b) Từ ghép tổng hợp: ………………………………………………………..…………………………………….
c) Từ láy:……………………………………..……………………………….
Để xem đầy đủ nội dung Bài tập ôn hè Tiếng Việt lớp 5 lên lớp 6, mời bạn tải file về.
Mời các bạn tham khảo các giáo án khác trong phần Dành cho giáo viên của mục Tài liệu.
Đăng bởi: Trường Tiểu học Thủ Lệ
Chuyên mục: Giáo dục
